Karta oceny dotkliwości naruszeń danych osobowych#
Autor: Martyna Kusak, Łukasz Szoszkiewicz
Metodologia ENISA — wersja polska (tłumaczenie własne)[1]
ENISA — Europejska Agencja ds. Cyberbezpieczeństwa
ENISA (European Union Agency for Network and Information Security) to oficjalna agencja Unii Europejskiej, działająca od 2004 r. Jej zadaniem jest opracowywanie standardów i wytycznych w zakresie bezpieczeństwa cyfrowego dla wszystkich państw członkowskich UE.
Dlaczego metodologia jest ważna?
🇪🇺 Ujednolicenie w całej UE — naruszenie danych w Polsce będzie oceniane tak samo jak w Niemczech czy Francji.
⚖️ Wymóg prawny — RODO nakłada obowiązek powiadomienia o naruszeniach danych, ale nie precyzuje, kiedy są one „poważne”. Metodologia ENISA wypełnia tę lukę.
🎯 Obiektywność — zamiast oceny intuicyjnej stosujemy konkretne kryteria i punktację.
Kiedy używać karty?
🚨 Zawsze, gdy dojdzie do naruszenia danych osobowych, np.:
Wyciek bazy klientów
Kradzież laptopa z danymi
Błędne wysłanie emaila z danymi osobowymi
Cyberatak na systemy firmy
SE — wynik dotkliwości; DPC — kontekst przetwarzania; EI — łatwość identyfikacji; CB — okoliczności naruszenia.
Krok 1 - kontekst przetwarzania danych (DPC)#
Kategorie danych i punktacja podstawowa
KATEGORIA |
PUNKTY |
PRZYKŁADY |
|---|---|---|
Dane proste |
1 |
Dane biograficzne, kontaktowe, imię i nazwisko, wykształcenie, doświadczenie zawodowe |
Dane behawioralne |
2 |
Lokalizacja, dane ruchu, preferencje osobiste, nawyki |
Dane finansowe |
3 |
Dochody, transakcje, wyciągi bankowe, inwestycje, karty kredytowe |
Dane wrażliwe |
4 |
Zdrowie, poglądy polityczne, orientacja seksualna, dane biometryczne |
Czynniki modyfikujące punktację
ZWIĘKSZAJĄCE (+1 do +3 punkty):
✅ Duża objętość danych (dane z długiego okresu lub kompleksowe)
✅ Specjalne cechy administratora (np. apteka online vs. sklep papierniczy)
✅ Specjalne cechy osób (np. funkcjonariusze, dzieci, osoby w trudnej sytuacji)
Zmniejszające (-1 do -3 punkty):#
❌ Nieaktualność/niedokładność danych (stare, nieprawdziwe dane)
❌ Publiczna dostępność (dane już wcześniej dostępne publicznie)
❌ Charakter danych (np. zaświadczenie o dobrym stanie zdrowia vs. diagnoza)
Przykłady punktacji DPC
Supermarket — 1 (lista telefonów; brak modyfikatorów)
Salon luksusowych aut — 2 (+1 za status społeczny/finansowy)
Apteka specjalistyczna — 3 (+2 za informacje o zdrowiu)
Organizacja wsparcia policjantów — 4 (+3 za bezpieczeństwo osobiste)
Krok 2 - łatwość identyfikacji (EI)#
POZIOM |
WSPÓŁCZYNNIK |
OPIS |
|---|---|---|
Znikoma |
0.25 |
Identyfikacja praktycznie niemożliwa lub wymagająca specjalistycznych środków |
Ograniczona |
0.50 |
Identyfikacja możliwa z dodatkowym wysiłkiem/informacjami |
Znaczna |
0.75 |
Identyfikacja możliwa przy użyciu powszechnie dostępnych środków |
Maksymalna |
1.00 |
Bezpośrednia identyfikacja bez dodatkowych działań |
Przykłady identyfikatorów:#
Imię i nazwisko:
0,25: Popularne imię/nazwisko (Jan Kowalski)
0,50: Rzadkie imię/nazwisko w skali kraju
0,75: Unikalne w małej społeczności
1,00: + data urodzenia + email
Numer telefonu/adres:
0,25: Nie w rejestrach publicznych
0,50: Małe miasto + brak w rejestrach
1,00: W rejestrach publicznych
Adres email:
0,25: Bez informacji o nazwisku + nie używany publicznie
0,75: Używany w sieciach społecznościowych
1,00: Zawiera nazwisko + używany publicznie
Krok 3 - okoliczności naruszenia (CB)#
Utrata poufności#
0: Ryzyko ujawnienia bez dowodów nielegalnego przetwarzania
+0,25: Ujawnienie znanej liczbie odbiorców (błędny email)
+0,50: Ujawnienie nieznanej liczbie odbiorców (publikacja w internecie)
Utrata integralności#
0: Dane zmienione ale bez nieprawidłowego wykorzystania
+0,25: Dane zmienione i możliwie używane nieprawidłowo + możliwość odzyskania
+0,50: Dane zmienione i używane nieprawidłowo + brak możliwości odzyskania
Utrata dostępności#
0: Dane odzyskiwalne bez trudności (istnieją kopie)
+0,25: Tymczasowa niedostępność (wymagane przetwarzanie)
+0,50: Całkowita utrata (brak kopii zapasowych)
Złośliwy zamiar#
+0,50: Celowe działanie w celu wyrządzenia szkody
Krok 4 - obliczenie wyniku i interpretacja#
Formuła: zob. (1)
WYNIK (SE) |
POZIOM |
CHARAKTERYSTYKA |
|---|---|---|
SE < 2 |
NISKI |
Osoby nie zostaną dotknięte lub napotkają drobne niedogodności |
2 ≤ SE < 3 |
ŚREDNI |
Osoby mogą napotkać znaczne niedogodności, które będą w stanie przezwyciężyć |
3 ≤ SE < 4 |
WYSOKI |
Osoby mogą napotkać poważne konsekwencje wymagające znacznych wysiłków |
4 ≤ SE |
BARDZO WYSOKI |
Osoby mogą napotkać poważne lub nieodwracalne konsekwencje |
Krok 5 - dodatkowe flagi (nie wpływają na punktację)#
🚩 Liczba osób > 100
🚩 Dane nieczytelne (szyfrowanie bez kompromitacji klucza)
Zalecenia praktyczne#
NISKI (SE < 2): rozważenie powiadomienia organów; dokumentacja incydentu.
ŚREDNI (2 ≤ SE < 3): obowiązkowe powiadomienie organów (72h); rozważenie powiadomienia osób.
WYSOKI (3 ≤ SE < 4): obowiązkowe powiadomienie organów (72h); powiadomienie osób (bez zbędnej zwłoki); szczegółowa analiza ryzyk.
BARDZO WYSOKI (4 ≤ SE): natychmiastowe powiadomienie wszystkich stron; działania naprawcze priorytetowe; rozważenie pomocy prawnej dla osób.
Przykład praktyczny — KAZUS „MindWorm”#
DPC: dane wrażliwe (EEG) = 4.
EI: dane powiązane z identyfikatorami użytkowników = 0.75.
CB: +0.50 (poufność, publikacja w internecie) +0.25 (integralność, częściowa modyfikacja) +0.50 (złośliwy zamiar) ⇒ +1.25.
Obliczenie:
\(SE = (4 \times 0.75) + 1.25 = 3 + 1.25 = \mathbf{4.25}\) ➜ BARDZO WYSOKI poziom dotkliwości.
FLAGI:
🚩 Liczba osób > 100 (50,000 użytkowników)